Ελληνοπολωνικό ρέκβιεμ
Δύσκολο πράγμα η εθνική συνείδηση, κυρίως όταν δεν υπάρχει συνείδηση σκέτα. Σε μας εδώ, για παράδειγμα, μόνο ο Θεός των Ελλήνων ξέρει πώς γίνεται να υπάρχει εθνική συνείδηση με τόσους ασυνείδητους, που γεμίζουν το συνειδησιακό τους κενό με συνθήματα και ζητωκραυγές υπέρ της Ελλάδας που ποτέ δεν πεθαίνει, πράγμα παραλόγως ορθό αφού τα πτώματα ποτέ δεν πεθαίνουν. Η ελληνική και πολωνική εθνική συνείδηση έχουν κάτι το κοινό.
Και οι δύο στηρίζονται στη θρησκεία. Στον καθολικισμό η πολωνική, στην ορθοδοξία η ελληνική. Έχουν όμως και μια ουσιωδέστατη διαφορά. Η πολωνική εθνική συνείδηση στηρίζεται και σ΄έναν ολοζώντανο πολιτισμό, ενώ η νεοελληνική σ΄έναν νεκρό πολιτισμό. Νεκρό μόνο για την Ελλάδα.
Ο καθολικισμός στην Πολωνία παραπέμπει μόνο στον εαυτό του. Ούτε σε αυτοκρατορίες βυζαντινού ή άλλου τύπου, ούτε σε ένδοξους προγόνους. Οι Πολωνοί δεν έχουν λόγο να αποδείξουν πώς είναι ''καθαροί Πολωνοί'' για τον απλό λόγο πως την καθαρότητα την αντιλαμβάνονται μόνο σαν καθαριότητα, όπως όλοι οι λογικοί άνθρωποι. Άλλωστε, για να είσαι καθαρός Πολωνός, ή καθαρός Έλληνας, ή καθαρός Παπούα, σου αρκεί να πλένεσαι ταχτικά. Και να μην επιτρέπεις να σου κάνουν πλύση εγκεφάλου με εθνικά απορρυπαντικά που βγάζουν και τους πιο βαθείς λεκέδες και που τα συνιστούν όλοι οι κατασκευαστές πλυντηρίων εγκεφάλων.
Στην Πολωνία κανείς δεν μίλησε ποτέ για πολωνικότητα. Άλλωστε, αυτό το επίθετο είναι άγνωστο σ΄όλες τις γλώσσες, εκτός απ' την ελληνική και την ισπανική. Μόνο οι Έλληνες μιλούν για ελληνικότητα και οι Ισπανοί για ισπανικότητα, γιατί μόνο αυτές οι δύο ευρωπαϊκές λαότητες ακόμα ψάχνουν να βρουν τι θα μπορούσε να είναι μια εθνική συνείδηση που ακόμα δε διαμορφώθηκε πλήρως. Τους Ισπανούς τους έφαγε ένα αυτοκρατορικό ισπανικό μεγαλείο πέρα για πέρα άσχετο με τον λυμφατικό και κάτισχνο νεοελληνικό πολιτισμό των κολυβογραμματιζούμενων. Οι Πολωνοί, απαλλαγμένοι από τέτοια συμπλέγματα ανωτερότητας, κινούνται χωρίς προγονικά άλλοθι προς δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Οι μισοί ήταν και συνεχίζουν να είναι από πεποίθηση συνεργάτες των ξένων, και επιδιώκουν πάση θυσία μια μόνιμη συνεργασία είτε με τους Γερμανούς, είτε με τους Ρώσους, τις δυο εθνότητες που έδωσαν με ανάμειξη τη μιγαδική των Πολωνών, και οι άλλοι μισοί ήταν και συνεχίζουν να είναι Πολωνοί μόνο κατά τον πολιτισμό και υποδειγματικά αδιάφοροι για το μύθο περί καθαρών και ακαθάρτων αιμάτων.
Και στις δύο χώρες, η πάλη των τάξεων έγινε πάλη ανάμεσα σε έντιμους και ανέντιμους. Και η φροντίδα για τους εδώ και τώρα ζώντες φτωχούς εξαφάνισε το κλασικό μαρξιστικό αίτημα για την κατάργηση του μηχανισμού που αναπαράγει διαρκώς τη φτώχεια. Γιαυτό λέμε πως η ελληνική Αριστερά είναι κατ' ουσίαν φιλάνθρωπη ορθοδοξία και η πολωνική Αριστερά είναι κατ΄ουσίαν φιλάνθρωπος καθολικισμός - τόσο φιλάνθρωπος, που να μοιάζει απόλυτα φυσιολογικός ο χαρακτηρισμός ''Αλληλεγγύη'' για το θρυλικό εργατικό σωματείο που ξεκίνησε από τα ναυπηγεία του Γκντανσκ (Ντάντσιχ) για να τα κάνει όλα άνω κάτω στην Πολωνία και να επιβάλει τελικά σαν πρόεδρο της Δημοκρατίας το πιο δραστήριο στέλεχος της, τον σαχλεπίσαχλο Λεχ Βασέλα.
Τόσο στην Πολωνία όσο και στην Ελλάδα, ο αριστερισμός δεν είναι παρά λαϊκισμός, δηλαδή χριστιανισμός σε τελική ανάλυση, αφού πρώτος ο χριστιανισμός στην ανθρώπινη ιστορία κήρυξε μια αφηρημένη ισότητα και έναν αόριστο άνθρωπισμό, ερήμην κάθε οικονομικής παραμέτρου, και πρώτος χάρισε στον άνθρωπο ποιότητες ερήμην και της γνώσης, και του ταλέντου, και της ευφυίας. Η ρίζα του λαϊκισμού εν γένει και ειδικότερα της αριστερής παραλλαγής του είναι χριστιανική.
Η πολωνική Αριστερά, στα μετά το 1918 δύσκολα χρόνια που η Πολωνία ξαναγίνεται αυτεξούσιο κράτος, βοηθάει μια στον κοσμοπολίτη πιανίστα Παντερέφσκι και μια τον σοσιαλίζοντα αλλά όχι ακριβώς σοσιαλιστή στρατηγό Πιλσούδσκι. Σίγουρα και οι δυο ήταν προοδευτικοί άνθρωποι, σίγουρα και οι δυο δεν είχαν καμιά σχέση με το 50% περίπου των Πολωνών που θα ήθελαν να είναι είτε Γερμανοί, είτε Ρώσοι. Αλλά ακόμα πιο σίγουρα και οι δυο ήταν λαϊκιστές και βαθύτατα χριστιανοί. (Για να ξανάρθουμε άλλη μια φορά στα δικά μας, θα παραπέμψουμε και πάλι στον Μίκη Θεοδωράκη, έναν τυπικότατο λαϊκιστή διπλής καταγωγής, χριστιανικής και μαρξιστικής, και ως εκ τούτου μονίμως παραπαίοντα ανάμεσα σε μια αόριστη φιλανθρωπία για τον πάσχοντα ταπεινό άνθρωπο και μια λογικότερη επιθυμία για την κατάργηση του μηχανισμού που αναπαράγει και διαιωνίζει τη φτώχεια. Ο χριστιανικός διαφέρει από τον μαρξιστικό σοσιαλισμό στο ότι, ο μεν χριστιανικός συγκινείται πολύ από την τρέχουσα δυστυχία και προσπαθεί να την ανακουφίσει αδιαφορώντας για το βέβαιο γεγονός πως άλλοι δυστυχείς θα καλύψουν αμέσως το κενό, ενώ ο μαρξιστής δουλεύει μεθοδικότερα για την αποδυνάμωση και τελικά την κατάργηση του οικονομικοκοινωνικού μηχανισμού που διαιωνίζει τη φτώχεια, ερήμην κάθε φιλάνθρωπης διάθεσης).
Ο πανέντιμος Πιλσούδσκι τελικά αποτυγχάνει, ακόμα κι όταν με βαρειά καρδιά αυτοανακηρύσσεται σε δικτάτορα μετά τη δολοφονία του πρώτου προέδρου της νεαρής πολωνικής δημοκρατίας Ναρούβιτς, λίγες μόνο μέρες μετά την εκλογή του. Οι ρωσόφιλοι και οι γερμανόφιλοι Πολωνοί δεν αργούν να συνεννοηθούν και τον καθαρίζουν το 1922. Η Πολωνία αντιμετωπίζει το χάος του εμφυλίου πολέμου.
H στηριγμένη στον πολιτισμό εθνική πολωνική ιδιαιτερότητα δεν είναι δυνατό να ευδοκιμήσει σε μια κοινωνία που, όσο πολιτισμένη κι αν είναι, αποκλείεται να είναι κοινωνία διανοουμένων και καλλιτεχνών. Παρόλο που ο πανίσχυρος πολωνικός πολιτισμός πάντα περισώζεται, δεν τα κατάφερε τελικά να δημιουργήσει ισχυρή εθνική συνείδηση για όλους, σε μια βάση αποκλειστικά πολιτιστική. Φαίνεται πως τα ιδεολογήματα και οι μύθοι είναι απαραίτητοι για να πιστέψει κανείς στην ιδιαιτερότητα του. 'Αλλωστε, ο κόσμος, εκτός από απαίδευτους έχει μέσα του και ηλίθιους - κι αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα για την κοινοβουλευτική δημοκρατία: Ψηφίζουν και οι ηλίθιοι. Και φυσικά, ψηφίζουν ηλίθια. Πάντως, καλύτερη η δημοκρατία των ηλιθίων παρά η δικτατορία των ακόμα πιο ηλιθίων. 'Έτσι κι αλλιώς, άλλωστε, τα πράγματα θα τα ορίζουν μονίμως οι ηλίθιοι, με τον όγκο τους. Δεν έχουμε, λοιπόν, παρά να τους . . . αγαπήσουμε. Και να βοηθήσουμε διακριτικά αυτούς τους ανθρώπους με τις πολύ ειδικές ανάγκες. Που ορθότατα τους προστατεύει ο νομοθέτης, ακριβώς γιατί είναι άτομα με ειδικές ανάγκες. Τι διάολο, εδώ σε προστατεύει ο νόμος όταν σου λείπει το χέρι και να μη σε προστατεύσει όταν σου λείπει το μυαλό;
Η φιλανθρωπία είναι φαινόμενο κατ΄αρχήν τάξεως βιολογικής. Άλλωστε, αφού αγαπούμε τα ζώα δεν καταλαβαίνω γιατί δεν πρέπει να αγαπούμε τους ανθρώπους-ζώα. Αγαπείστε, λοιπόν, τους βλάκες, και όλα θα πάν καλύτερα. Αλλά ποτέ μη τους δώσετε να καταλάβουν πως είναι βλάκες. Δεν είναι σωστό να λες σε κάποιον πως του λείπει το σημαντικότερο. ΄Αλλωστε, είναι σα να τον μποϊκοτάρεις στη δουλειά του. Δύσκολα παίρνει κανείς στη δούλεψή του ανθρώπους με ειδικές ανάγκες. Τους βλάκες όμως μπορεί και να τους πάρει διότι οι ειδικές τους ανάγκες δεν φαίνονται, όπως το κομμένο χέρι ή το κομμένο πόδι. Δεν υπάρχει κομμένο μυαλό, κι αυτός είναι ο λόγος που οι βλάκες πιστεύουν ακράδαντα πως έχουν μυαλό. Άστους να το πιστεύουν. Αλλά πρόσεχέ τους. Κανείς δεν μπορεί να σου κάνει μεγαλύτερο κακό από έναν βλάκα. Που όταν είναι ένας βλάκας και μισός, είναι ενάμισος βλάκας, δηλαδή κατά το μισό περισσότερο βλάκας από την ανεκτή δόση βλακείας.
Ούτως εχόντων των βλακικών πραγμάτων, που κάνουν και τους ικανούς να αισθάνονται ανίκανοι, η ανικανότητα της Πολωνίας να προκόψει φαίνεται πιο συμπαθητική από την ανικανότητα της Ελλάδας να προκόψει. Τουλάχιστον εκεί απέτυχαν οι έξυπνοι, ενώ εδώ πέτυχαν οι βλάκες. Η διαφορά είναι ουσιώδης, και τούτο παρά το γεγονός πως το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Οι πολωνοί μετανάστες στην Ελλάδα είναι η συνέπεια της αποτυχίας της πολωνικής εξυπνάδας εντός της Πολωνίας, οι έλληνες μετανάστες στη Γερμανία είναι η συνέπεια της επιτυχίας της ελληνικής βλακείας εντός της Ελλάδας. Άλλωστε, όταν κάποιος δεν μπορεί να κάνει εισαγωγή κεφαλαίων, κάνει εξαγωγή δυστυχίας.
Το 1935 ο δικτάτωρ στρατάρχης Πιλσούδσκι πεθαίνει, αλλά η ιδιόρρυθμη ''προοδευτική'' δικτατορία του συνεχίζεται, κυρίως με τη βοήθεια της Γαλλίας, που προτιμάει μια ανεξάρτητη, έστω και δικτατορική, παρά μια δημοκρατική αλλά διαμελισμένη Πολωνία, μοιρασμένη ανάμεσα στους Ρώσους και τους Γερμανούς. Ωστόσο, το 1934, ένα μόλις χρόνο μετά την ανάρρηση του Χίτλερ στην εξουσία, η Πολωνία, πανικόβλητη υπογράφει μαζί του δεκαετές σύμφωνο μη επιθέσεως. Και το 1938 με την παρακίνηση του Χίτλερ βάζει στο χέρι τσεχοσλοβακικά εδάφη, ή μάλλον υλικά κατεδάφισης από άλλη μια παραπαίουσα περιοχή της Ευρώπης. Ο Χίτλερ δίνει κάτι και στους Πολωνούς σαν αντίδωρο ή σα μετάληψη των αχράντων ναζιστικών μυστηρίων.
Οι γερμανόφιλοι Πολωνοί, που δεν έλειψαν ποτέ, ξαναβρίσκουν την ευκαιρία να ζητωκραυγάσουν υπέρ της μεγάλης Γερμανίας, εντός της οποίας ονειρεύονται και την Πολωνία, και ούτω πως προκύπτει και έναν πολωνικός φασισμός, κατά τη μόδα της εποχής. (Μια μόδα που σήμερα επανέρχεται σ' όλόκληρη την Ευρώπη. Οι ηλίθιοι, που λέγαμε, σε νέες περιπέτειες.)
Όμως οι γερμανόφιλοι Πολωνοί δυσανασχετούν όταν τον Ιανουάριο του 1939 ο Χίτλερ τους ζητάει να πείσουν την κυβέρνηση τους να παραιτηθεί ειρηνικά των δικαιωμάτων επί της ελευθέρας πόλεως του Ντάντσιχ (Γκντανσκ) καθώς και να αποδώσει στη Γερμανία τα αμφισβητούμενα ''γερμανικά'' εδάφη που προσαρτήθηκαν, δηλαδή δόθηκαν σαν ''προίκα'' από τους δυτικούς συμμάχους στην Πολωνία το 1919 με την ευκαιρία της ανασύστασης του κράτους. Η Πολωνία αρνείται να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του Χίτλερ. Και επειδή ξέρει τι την περιμένει υπογράφει αμέσως συμφωνία για την εγγύηση των συνόρων της με τη Γαλλία το Μάρτιο και την Αγγλία τον Αύγουστο του 1939.
Στο μεταξύ, τον Αύγουστο του 1939, μόλις δύο μέρες πριν από την υπογραφή της συμφωνίας της Πολωνίας με την Αγγλία, υπογράφεται στη Μόσχα την 23 Αυγούστου 1939 η γερμανοσοβιετική συμφωνία Ρίμπεντροπ-Μολότωφ. Ήταν μία κίνηση απελπισίας της ΕΣΣΔ προκειμένου να ματαιώσει ή να αναβάλει, όπως ελπίζει, τη βέβαια επίθεση του Χίτλερ κατά της χώρας του Λένιν. Όμως, προκειμένου να υπογραφεί η εν λόγω επείγουσα τραγική συμφωνία, οι Σοβιετικοί συγκατατίθενται να ξαναμοιραστεί άλλη μια φορά η Πολωνία ανάμεσα στη Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση αυτή τη φορά. Και εφαρμόζοντας χωρίς χρονοτριβή τα συμφωνηθέντα, ο Χίτλερ εισβάλλει στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939. Είναι η αρχή του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, από εδάφους πολωνικού. Το εντελώς τραγικό για την ΕΣΣΔ είναι πως δεν απέφυγε τελικά την εισβολή των χιτλερικών στρατευμάτων, που αφού τσαλαπάτησαν την Πολωνία μπαίνουν και στη Ρωσία τον Ιούνιο του 1941.
Η Πολωνία απελευθερώνεται από τα ρωσικά στρατεύματα στο τέλος του 1944, αφού προηγουμένως μια πρόωρη εξέγερση στη Βαρσοβία τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, παρακινημένη από τους Άγγλους που ήθελαν να προλάβουν τους Ρώσους, πνίγεται στο αίμα από τους Γερμανούς, παρόλο που πνέουν τα λοίσθια. Είτε ήταν είτε δεν ήταν προβοκάτσια των Άγγλων η εξέγερση της Βαρσοβίας, ηρωική πάντως ήταν και ως ηρωική ενέπνευσε πάμπολλα ηρωικά έργα τέχνης στη μόνιμα ηρωική Πολωνία. Είναι εντυπωσιακή η ικανότητα αυτού του λαού να μεταλλάσσει τη δυστυχία του σε τέχνη.
Η υπό κομμουνιστικό καθεστώς μεταπολεμική ιστορία της Πολωνίας είναι άκρως περιπλεγμένη και δεν πρόκειται να μας απασχολήσει εδώ. Άλλωστε, η ιστορία της μεταπολεμικής Ευρώπης θα ενταχθεί, σε χωριστό τόμο, στην ιστορία της εμπόλεμης Ευρώπης. Και τούτο γιατί ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος θα δημιουργήσει εντελώς πρωτόγνωρες στην ανθρώπινη ιστορία υπερεθνικές συνθήκες, εντός των οποίων οι επιμέρους ιστορίες των επιμέρους ευρωπαϊκών κρατών χάνουν τον αμιγώς εθνικό τους χαρακτήρα.
από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη
ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ - Καταγωγή και Χαρακτηριστικά
Εκδόσεις: ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ, 1996
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου