Ηρόστρατος - Η αναζήτηση της αθανασίας

ΦΗΜΗ

Προτίθεμαι να εξετάσω το ζήτημα της φήμης, τόσο της περιστασιακής όσο και της σταθερής, να ερευνήσω κάτω από ποιες συνθήκες οι άνθρωποι κατακτούν τη μία ή την άλλη, και να προβλέψω, στον βαθμό που είναι δυνατόν, κάτω από ποιές συνθήκες η πρώτη ή η δεύτερη μορφή ενδέχεται να κατακτηθεί στο μέλλον. Φήμη είναι η παραδοχή ότι ένας άνθρωπος ή μία ομάδα ανθρώπων έχουν αξία, κατά τον ένα ή τον άλλον τρόπο, για την ανθρωπότητα. Για να ερευνήσουμε το ζήτημα θα πρέπει να ορίσουμε τι είναι φήμη. Θα πρέπει επίσης να ορίσουμε τι είναι ανθρωπότητα.

 Η Φήμη μπορεί να σχετίζεται με τους ανθρώπου ή με τα πράγματα. Υπάρχουν φημισμένα εγκλήματα, μάχες, μυθιστορήματα, αυτοκρατορίες υπάρχουν οι φημισμένοι συγγραφείς τους. Δεν θα μας απασχολήσουν τα πράγματα, αλλά οι άνθρωποι. Αυτό που μας ενδιαφέρει κυρίως είναι οι συνθήκες που γεννούν τη φήμη.

 Η φήμη μπορεί να είναι τυχαία ή ουσιαστική. Ένας άνρωπος ο οποίος φονεύεται με ιδιαίτερα μυστηριώδη τρόπο κερδίζει την υστεροφημία με τον θάνατο του. Αν η υπόθεση είναι σημαντική, μπορεί να μείνει στην ιστορία ως ενδιαφέρον πτώμα. Δεν μας ενδιαφέρει η τυχαία αλλά η ουσιαστική φήμη, όσο άδικο κι αν φαίνεται αυτό.

Η φήμη μπορεί να είναι πλασματική ή φυσική. Ενας βασιλιάς είναι από τη φύση του φημισμένος. Γεννιέται μέσα στη φήμη ταυτόχρονα με το βασίλειό του. Δεν θα μας απασχολήσει αυτού του είδους η φήμη. Ποικίλλει ανάλογα με τα ήθη και τα έθιμα, με τους θεσμούς. Θα ερευνήσουμε μόνο το ζήτημα της πλασματικής φύσης.

 Η φήμη μπορεί να είναι θετική ή αρνητική, η δεύτερη μορφή αποκαλείται συνήθως κακοφημία. Οι μεταβαλλόμενες αντιλήψεις περί καλού και κακού περιπλέκουν μερικές φορές το ζήτημα, σε κάποιες περιπτώσεις το καθορίζουν. Εκεί που ο ένας βλέπει έναν φονιά, ο άλλος βλέπει έναν γενναίο άνθρωπο. Εκεί που ο ένας βλέπει έναν μάρτυρα, ο άλλος βλέπει έναν ηλίθιο. Η περίφημη φράση του Προυντόν: "Δεν γνωρίζω τίποτα απεχθέστερο από τους μάρτυρες - με μόνη εξαίρεση τους τυράννους", αν και διατυπωμένη σε άλλο πλαίσιο, καταδεικνύει τη δυσκολία του συγκεκριμένου θέματος.

Η φήμη μπορεί να είναι έμμεση ή άμμεση.


---------

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Φερνάντο Πεσσόα
Ηρόστρατος - Η αναζήτηση της Αθανασίας
Μετάφραση: Χάρης Βλαβιάνος
Εκδόσεις Εξάντας