Νίκος Ψυρούκης: Άφησε πίσω του 25 βιβλία, δεκάδες άρθρα και μελέτες. Ήταν μαρξιστής, θεωρήθηκε “αιρετικός”, στάθηκε όμως πάνω από όλα ένθερμος αγωνιστής και ερευνητής του αντιαποικιακού κινήματος.
Γεννήθηκε, μεγάλωσε, δούλεψε ως εργάτης αλλά και αρθρογράφος στην καθημερινή αριστερή εφημερίδα της ελληνικής παροικίας «οπάροικος». Την Τσεχοσλοβακία, όπου κατέληξε νέος όταν ξεκίνησε από την Αίγυπτο για τον ΔΣΕ αλλά τον πρόλαβε η ήττα – εκεί σπούδασε ιστορία κι επεξεργάστηκε τη διατριβή του για τηΜικρασιατική Καταστροφή που επρόκειτο να αποτελέσει αργότερα το πρώτο τουβιβλίο, με έτος κυκλοφορίας το 1964, αλλά ευρύτερη «ανακάλυψη» στα χρόνια της χούντας. Την Ελλάδα όπου εγκαταστάθηκε οριστικά το 1961, εργάστηκε στο θεωρητικό επιστημονικό περιοδικό της Αριστεράς “Σύγχρονα θέματα” και κατόπιν στην «Ιστορική Επιθεώρηση» του Κ. Πυρομάγλου κι είχε μια δύσκολη επιβίωση περνώντας μέσα από τις συμπληγάδες του μόνιμου κυνηγητού της Ασφάλειας από τη μια, της δυσπιστίας έναντι του «αιρετικού», που μιλούσε για τα προβλήματα του «υπαρκτού» της ΕΔΑ από την άλλη.
Υπήρξε στρατευμένος μια ζωή. Πρώτη φορά στην Αίγυπτο, στον πόλεμο, στην κομματική οργάνωση της παροικίας «Αντιφασιστική Πρωτοπορία», απ’ όπου «πήρε» τα πρώτα μαθήματα μαρξισμού. Κατόπιν στο κίνημα των Αιγυπτίων ενάντια στην αποικιοκρατία (Γκαλάα). Αργότερα στο κίνημα της «Ασιατοαφρικανικής Αλληλεγγύης» που στη δεκαετία του ’60 έφερνε σε επαφή τα επαναστατικά κινήματα του Τρίτου Κόσμου. (Από αυτό ο ίδιος μνημόνευε τη γνωριμία με τον Τσε και τις γνωστές επιφυλάξεις του για το σοβιετικό καθεστώς.) Και στην Αθήνα, τέλος, όπου αρνήθηκε, σε μια κίνηση όχι χωρίς κόστος, να γραφτεί στην ΕΔΑ, μετείχε στην «Κίνηση Φίλων Νέων Χωρών», μια πολιτική ακομμάτιστη οργάνωση, της οποίας υπήρξε συνιδρυτής, που στόχευε στην ενίσχυση του αγώνα των Κυπρίων για την αυτοδιάθεση-ένωση της Κύπρου και τη συμπαράσταση στα απελευθερωτικά κινήματα του Τρίτου Κόσμου.
Αν και ο ίδιος ουδέποτε υπήρξε ή δήλωσε «γκεβαρικός», κι ενώ το ΚΚΕ και η ΕΔΑ τον έφεραν ως «μαοϊκό», πολλές αφετηρίες και χρωματισμοί της σκέψης του θύμιζαν τον Τσε. Τα κύρια θέματα που τον απασχόλησαν θεωρητικά: η αποικιοκρατία, ο ιμπεριαλισμός, η συμπεριφορά της μητρόπολης απέναντι στην περιφέρεια. Με αυτά ως αφετηρίες εκκίνησης, ο Νίκος Ψυρούκης κατέθεσε μια σειρά από προσεγγίσεις άλλοτε αμφιλεγόμενες, άλλοτε καίριες, κι άλλοτε πλήρως αμφισβητούμενες από τους συναδέλφους του της κοινότητας των ιστορικών, που διέφεραν σε πολλά από τις καθιερωμένες της αριστερής ιστοριογραφίας και προκάλεσαν εκτεταμένες συζητήσεις. Πολύ γνωστή φέρ’ ειπείν είναι η από μέρους κατάταξη της Ελλάδας των αρχήν του 20ου αιώνα στον ιμπεριαλιστικό μητροπολιτικό χώρο με αναπτυγμένο καπιταλισμό, αντί της αριστερής ιστοριογραφικής θέσης που μιλά για «αστικοτσιφλικάδικη» κυρίαρχη τάξη, και ο προσδιορισμός της Μικρασιατικής Εκστρατείας ως απόπειρα συμμετοχής στην ιμπεριαλιστική “λεία” της εποχής. Το θέμα με το οποίο ασχολήθηκε πολύ ήταν το Κυπριακό: το προσέγγισε μέσα από το πνεύμα του αντιαποικιακού κινήματος, τονίζοντας εμφατικά την αντιστροφή των θέσεων για την ένωση μεταξύ αριστεράς και εθναρχίας (το ΕΑΜ ζητούσε το 1945 ένωση, η εθναρχία όχι, πράγμα που αντιστράφηκε στη δεκαετία του ’60 με το ΑΚΕΛ) και υπογραμμίζοντας τον αρνητικό ρόλο των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και της ελληνικής άρχουσας τάξης που λειτουργούσε στην ιστορική πορεία του ζητήματος ως όργανό τους. Ασχολήθηκε επίσης συστηματικότατα με τις διάφορες όψεις της αποικιοκρατίας και νεοαποικιοκρατίας και άλλα ζητήματα όπως το ελληνικό παροικιακό φαινόμενο κλπ.
Όταν κάποτε τον είχαν ρωτήσει αν είναι τροτσκιστής ή μαοϊκός ο ίδιος είχε απαντήσει: «Τίποτα απ’ αυτά, όλα είναι δόγματα. Ο ίδιος ο Μαρξ αγανακτούσε με εκείνους που δήλωναν μαρξιστές κι έλεγε εγώ δεν είμαι». Ο Νίκος Ψυρούκης ήταν ένα ανεξάρτητο πνεύμα, με αριστερή στράτευση. Γράφοντας τα τελευταία χρόνια για τα σημερινά πράγματα, επισήμαινε την ενίσχυση της συντηρητικής αντεπανάστασης που προωθείται από κόμματα μιας λεγόμενης Αριστεράς (σοσιαλιστές, σοσιαλδημοκράτες), μετονομασμένη σε “εκσυγχρονισμό για την πρόοδο” και εμπλουτισμένη με μεταμοντέρνες φιλοσοφικές αντιλήψεις για τη δημιουργία πολυπολιτισμικών πολυιδιοστατικών κοινωνιών που αποθεώνουν τον μονοδιάστατο, ανεμοδαρμένο και χωρίς ιστορία άνθρωπο. Μετά το ’89, βρισκόμαστε μπροστά στην ανάγκη μιας επαναθεμελίωσης των επαναστατικών κινημάτων κι οργανώσεων, με μια απόσταση από τον οικονομίστικο αγώνα, αλλά χωρίς να αρνηθούμε τον καίριο ρόλο της θεωρίας, είχε καταλήξει…
Κείμενο από «Θέμματα»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου